Perubahan gunatanah dan kejadian banjir di Lembangan Saliran Kelantan (Land use change and the occurrence of floods: The case of the Kelantan River Basin)

Abstract

Pembangunan secara drastik dan berskala besar mampu menyebabkan perubahan kepada alam sekitar serta mendedahkan manusia kepada kejadian bencana. Perubahan guna tanah daripada kawasan hutan kepada pelbagai jenis guna tanah lain seperti perbandaran, petempatan dan industri mampu memberikan kesan kepada kualiti alam sekitar. Perubahan terhadap kualiti alam sekitar iaitu daripada keadaan semula jadi yang akhirnya boleh menyebabkan wujudnya risiko bencana alam. Justeru, kawasan kajian juga tidak ketinggalan menerima kesan dan limpahan aktiviti pembangunan yang dilaksanakan. Pertumbuhan ekonomi yang pesat telah menggalakkan pembangunan dalam sektor gunatanah seperti pembandaran, pelancongan dan rekreasi, kemudahan awam, perumahan dan sebagainya. Selain itu, keluasan gunatanah pertanian dan perhutanan pula adalah semakin mengecil atau terhimpit akibat hambatan pembangunan yang menuntut pelbagai aktiviti pembangunan dilakukan dengan mengubah corak gunatanah tersebut. Justeru, keadaan ini memperlihatkan bahawa manusia mula mengganggu persekitaran semulajadinya bagi memenuhi tuntutan kehidupannya. Oleh itu kajian ini, dengan penggunaan teknik Geographic Information System (GIS) meneliti tahap perubahan gunatanah yang berlaku. Hasil kajian mendapati, sememangnya berlaku perubahan gunatanah yang signifikan dalam kawasan kajian dalam tempoh 26 tahun. Selain itu, kajian ini juga meneliti hubungkaitan antara perubahan gunatanah dan ada kaitannya dengan peningkatan kekerapan dan intensiti bencana banjir yang berlaku di Lembangan Kelantan semenjak kebelakangan ini.
 
Katakunci: kekerapan banjir, impak alam sekitar, kemusnahan harta benda, Lembangan Kelantan, pembangunan, perubahan gunatanah

Widespread economic and physical development creates changes to the environment and exposes human beings to greater environmental disaster risks. The conversion of extensive forest cover into urban, settlement and industry uses transforms and disturbs the working of the natural systems and precipitates adverse environmental impacts. This study examined the extent of land use changes in the Kelantan River Basin using the Geographic Information System (GIS) to determine the actual vicinity and type of major changes in land use incurred by accelerated  development there. Results of the study showed that land use changes had occurred significantly in the Kelantan River Basin for the past 26 years. This was further evidenced lately by increases in flood disasters frequency in the basin.
 
Keywords: development, environmental impacts, flood frequency, Kelantan River Basin, land use changes, property damages