Elemen fizikal dan bukan-fizikal dalam pembentukan identiti komuniti sempadan di Pantai Timur Sabah, Malaysia (Physical and non-physical elements in the identity formation of border communities in the East Coast of Sabah, Malaysia)

Abstract

Artikel ini bertitik tolak daripada andaian bahawa kajian sempadan sering melihat unsur-unsur fizikal seperti kawat berduri, menara pemerhati atau tembok yang diwujudkan oleh negara, gunung, sungai, peta, atau pokok bagi membezakan siapa yang berada di dalam dan di luar sempadan. Namun, ketaksuban menggunakan pendekatan fizikal atau material ini kurang berjaya dalam menjelaskan keseluruhan isu yang berkait dengan pembentukan sempadan. Oleh itu, untuk memahami proses pembentukan sempadan secara menyeluruh, terutamanya apabila ia berkait dengan pembentukan identiti dalam kalangan masyarakat sempadan, ia perlu difahami daripada persepktif yang berbeza iaitu melalui pendekatan bukan-fizikal. Kedua-dua elemen ini, iaitu fizikal dan bukan fizikal amat penting dalam memahami pembentukan sempadan secara am. Berdasarkan kepada pengalaman di Pantai Timur Sabah, artikel ini cuba untuk menjelaskan bagaimana eleman fizikal dan bukan-fizikal ini amat berguna dalam memahami pembentukan sempadan identiti antara Malaysia dan negara jiran, iaitu Filipina dan Indonesia. Artikel ini mendapati bahawa walaupun Malaysia dipisahkan beratus batu oleh laut dari negara-negara seperti Filipina dan Indonesia, namun penduduk di Pantai Timur Sabah cenderung melihat diri mereka sebagai sebagai sebahagian daripada masyarakat yang mempunyai identiti yang sama dengan penduduk di negara jiran. Keadaan ini adalah berbeza dengan wacana yang berlaku di peringkat nasional yang sering melihat perbezaan antara Malaysia dan negara jiran.

Katakunci: Filipina, Indonesia, masyarakat sempadan, Pantai Timur Sabah, pembentukan identiti, pembinaan sempadan

Boundary studies have often focused on physical elements - such as barbed wires, observation towers, walls, mountains, rivers, maps, or trees - as identity markers in distinguishing ‘we’ who are inside from ‘others’ who are outside of a border. This material approach is only telling half of the story of border formation. A more holistic view, especially with regard to identity formation among border communities, would necessitate that we understand border formation from non-physical perspectives too. This article seeks to explain how physical and non-physical elements of boundary construction are mutually crucial in understanding the identity formation of a Malaysian border community in the East Coast of Sabah. Based on the findings from field observations and in-depth interviews with 18 key informants from eight kampongs in the study area, this study discovers that while Malaysia is separated hundreds of miles by sea from neighbouring Philippines and Indonesia, the Malaysian nationals in the East Coast of Sabah tended to engage in the discourse of ‘sameness’ when identifying with their non-Malaysian neighbouring counterparts. This was in contrast with the discourse of ‘difference’ prevailing at the national level. With this discourse of ‘sameness’ the border communities were able to live in peace and harmony with each other.

Keywords: border community, border construction, East Coast of Sabah, identity formation, Indonesia, Philippines