Etnik dan pembentukan landskap budaya Malaysia : Seni anyaman tikar orang Ulu Sarawak

Abstract

Situasi budaya di Malaysia amat unik kerana setiap etnik yang ada mempusakai tradisi budaya masing-masing yang berbeza antara satu sama lain. Oleh demikian, adalah amat penting untuk memahami dan menonjolkan identiti setiap etnik agar dapat dikongsi bersama-sama oleh semua kaum di Malaysia. Negeri Sarawak mempunyai 27 kumpulan etnik yang mengamalkan bahasa, budaya dan cara hidup mereka yang tersendiri. Mengikut bancian tahun 2000 terdapat seramai 91,883 orang Ulu yang mewakili lima peratus daripada jumlah penduduk Sarawak. Masyarakat Orang Ulu terdiri daripada Kenyah, Kayan, Kelabit, Lun Bawang, Bisaya, Kajang Penan, Lahanan dan Ukit. Masyarakat Orang Ulu bergantung sepenuhnya kepada kepintaran tangan mereka untuk memenuhi keperluan kegiatan ekonomi dan sosial. Antara kegiatan kraftangan mereka ialah menganyam, mengukir, mencacah badan (tatu), membuat perhiasan daripada manik. Masyarakat umum masih kurang mengetahui dan memahami aspek seni kraftangan masyarakat Orang Ulu. Justeru, kajian ini dilakukan bagi meneliti seni anyaman tikar masyarakat Orang Ulu di Sarawak. Seni anyaman dilihat sebagai satu seni budaya yang didasari oleh ilmu, adat, kepercayaan dan amalan tradisi yang diwarisi sejak turun temurun.

Katakunci: anyaman tikar, etnik, landskap budaya, Orang Ulu, seni budaya, warisan budaya

Malaysia is multi-ethnic and multi-cultural, and the shaping of the Malaysian cultural landscape necessitates the understanding and appreciation of each of its ethnics’ cultural heritage and tradition. The state of Sarawak is inhabited by 27ethnic groups that practice their own language, culture and way of life. Its Orang Ulu community relies heavily on the ingenuity of their hands to meet both their economic and social needs.  his study examined the mat weaving art of the Orang Ulu which embodied a cultural art defined by their own knowledge, customs, beliefs and traditional practices passed on from generation to generation . The conclusion was that this cultural product of the Orang Ulu would need further promotions in the way of modern technology and commercialization in order to really benefit the community that produced it.

Keywords: cultural art, cultural heritage,cultural landscape, ethnicity, mat weaving, Orang Ulu