Tumbuhan dalam upacara perbomohan: Kes Main Teri di Kelantan (Plants in the healing ritual ceremony: The case of Main Teri in Kelantan)

Abstract

Makalah ini mempunyai dua tujuan, iaitu mengenal pasti jenis, cara dan bahagian tumbuhan yang digunakan dalam upacara perbomohan Main Teri dan menganalisis alasan tumbuhan tersebut digunakan. Penghujahan di sini ialah kepercayaan magis mendasari kegunaan tumbuhan dalam upacara Main Teri. Perbincangan ini diasaskan kepada data daripada kajian yang dilakukan di Kelantan sejak tahun 1989 hingga ke tahun 2009 dengan menggunakan kaedah pemerhatian dan temu bual mendalam. Didapati tumbuhan yang banyak digunakan semasa upacara Main Teri ialah padi (Oryza sativa Linn.), sirih (Piper betle Linn.), pinang (Areca catechu Linn.), kunyit (Curcuma domestica Valeton), kemenyan (Styrax benzoin Dryander), bunga cempaka (Michelia champaca Linn.), bunga kenanga (Canangium odoratum Baill.), bunga tanjung (Mimusops elengi Linn.) bunga melor (Jasminum sambac Ait.) dan kelapa(Cocos nucifera Linn.). Tumbuhan ini digunakan untuk tujuan mengenal pasti penyakit, mengetahui kemampuan bomoh mengubati dan mengeluarkan penyakit daripada tubuh pesakit dan sebagai bahan persembahan kepada makhluk ghaib.

Katakunci: kelapa, kepercayaan Melayu, padi, pinang, sirih, upacara perbomohan

This paper has two objectives, i.e. to identify the plant species that are used in the healing ritual of the Main Teri, how they are being used and which part of the plant that is useful for the purpose. The discussion is based on data collected through observation and in-depth interviews with the Main Teri practioners (Bomoh Teri) in Kelantan from 1989 to 2009. From the plants species perspective, the most common species used in the ritual are rice ((Oryza sativa Linn.), betel leaves ((Piper betle Linn.), areca nuts (Areca catechu Linn.), tumeric(Curcuma domestica Valeton), styrax (Styrax benzoin Dryander), flowers of michelia (Michelia champaca Linn.),canangium(Canangium odoratum Baill.), mimusops(Mimusops elengi Linn.), jasmine (Jasminum sambac Ait.) and coconut(Cocos nucifera Linn.). The plants/plant parts are used to identify the illness, to gauge the ability of the shaman to cure the illness, to extract the illness from the patient and as gifts to the spiritual beings.

Keywords: areca, betel leave, coconut, healing ritual, Malay belief, rice